2008
թ,
օգոստոս
16 Politique
Ժիրայր Սեֆիլյան. Վրացական իշխանության դավադիր հայաթափման ծրագրին
մասնակցում են նաև Երևանի իշխանությունները
-Ինչպես
կգնահատեք իրավիճակը, որն այսօր տիրում է Ջավախքում:
Այսօրվա
վիճակը, ես կասեի, շարունակություն է նախորդ տարիներից սկսված
գործընթացներին: Արդեն քանի տարի է` Մ.Սահակաշվիլու իշխանության գալուց
հետո, վրացական պետությունը պլանավորած հայաթափման ծրագիր է
իրականացնում: Այդ փաստը մեզ համար զարմանալի չէ: Վրացիները միշտ էլ
ցանկացել են, որ այդպես լինի, բայց մեզ անհանգստացնողը մեր հայերի
պառակտվածությունն է և անկազմակերպվածությունը: Այս իմաստով,
ցավալիորեն, մենք` փոխանակ օր օրի
միակամվելու, պառակտվում ենք, պառակտումն էլ ավելի է խորանում
մեզանում: Եվ այսօր արդեն հասել է գագաթնակետին, երբ հայերը կրակում են
իրար վրա: Երևույթն այն է, որ ասում են` ահա միլպետը հայ է, սպանվող
ոստիկանը հայ է, կրակողը` հայ: Վերջիվերջո հայերը իրար են կրակել: Իսկ
վրացիներն էլ ասում են, որ ստիպված ենք գնալ` վերականգնելու մեր երկրի
անդորրը: Այս իրավիճակը գնահատում եմ շատ ծանր: Եվ եթե եկող
ժամանակահատվածում մենք` հայերս խելքի չգանք և չփորձենք լուրջ քայլեր
անել` հակազդելու իրականացվող ծրագրին, ցավալի կլինի Ջավախքի վիճակը,
քանի որ սրընթաց հայաթափման վտանգը մեծ է:
-Լուրջ
քայլեր ասելով` ի՞նչ
նկատի ունեք:
Լուրջ
քայլերի մեջ մտնում են շատ գործոններ ու ծրագրեր: Առաջին հերթին, այդ
հողի վրա ապրող ժողովուրդը պիտի կարողանա ինչ-որ չափով միակամություն
դրսևորի և կարողանա դիմադրել: Այս տրամադրությունը պիտի լինի ժողովրդի
մոտ: Կողքից օգնությունները անշուշտ կարևոր է, բայց գլխավոր դերը
ժողովրդինն է: Կարևոր է նաև, որ Երևանում դա հասկանան:
-Արդյո՞ք
գտնում եք, որ հայկական կողմը պասիվություն է դրսևորում այս հարցում և
չի միջամտում, որպեսզի չվտանգի հայ-վրացական հարբերությունները, թե այլ
նպատակներ կան:
Մեր
Հայաստանի Հանրապետություն կոչվածը խորը հիվանդության մեջ է: Նաև այս
պատճառով է, որ Հայաստանը չի կարող պետք եղած օժանդակությունը
ցուցաբերի: Ես կասեի նաև ավելին, վրացական իշխանության դավադիր
հայաթափման ծրագրին մասնակցում են նաև Երևանի իշխանությունները: Ոչ թե
նրանք չեն տիրապետում եղելությանը և չեն միջամտում, այլ հենց իրենք են
մասնակցում: Տարիներ առաջ նույն ապազգային կոչվող լևոնյան
իշխանության օրոք, եթե վրացական իշխանությունը Ախալքալաքից որևէ մի
հանցագործի ուզենար ձերբակալել, պետք է Երևանից թույլտվություն ստանար,
իսկ այսօր այսպես
կոչված □ազգային□ իշխանությունների օրոք ոչ միայն
Երևանի թույլտվությունը չի խնդրում հանցագործներ ձերբակալելուց, այլ
արդեն հանդգնությության են գնում ձերբակալելու հայ ազգային գործիչների,
փաստորեն լևոնյան իշխանության օրոք Ախալքալաքը փաստացի Հայաստան է եղել:
Բայց իշխանափոխությունից հետո օր օրի մոռացվեց Ջավախքի նշանակությունը:
Ինչ-որ պահից հետո նոր իշխանությունները իրենց արտաքին կապերը
ամրապնդելու և Սահակաշվիլուն դուր գալու նպատակով ամբողջ Ջավախքը
հանձնեցին Թիֆլիսին: Նաև հիշենք հայ-վրացական սահմանի հսկողության
ամրապնդումը: Բավրայի սահմանակետում վրացի սահմանապահից ավելի կեղեքող
է հայ սահմանապահը: Դա միայն ի վնաս մեզ է, ի վնաս Ջավախքի ժողովրդի:
Փաստերը շատ են, ուզում եմ ասել այն, որ երևանյան իշխանությունները
մեղսակից են հայաթափման օպերացիային, որ կատարվել է նախորդ տարիներում
և շարունակվում է առ այսօր: Ուստի, Ջավախքին լուրջ և արդյունավետ
օժանդակություն կարելի է սպասել միայն իշխանափոխությունից հետո: Եվ այդ
ժամանակ միայն հնարավոր կլինի կասեցնել այդ դավադիր ծրագիրը: Բայց
մինչև այդ մենք խնդիր ունենք գոնե հակառակորդի ոտնձգությունները
դանդաղեցնելու: Այդ պոտենցիալը մենք ունենք, եթե մենք մի քիչ խելքի
գանք:
Ըստ
Ձեզ, ինչի՞
հետ են կապված Գուրգեն Շիրինյանի և Միասնական Ջավախքի
ակտիվիստների ձերբակալությունների դեպքերը, ինչու հենց այս
ժամանակահատվածում: Արդյոք Կարս-Ախալքալաք երկաթգծի բացման նախօրեն էր
հիմնապատճառը, թե այլ դրդապատճառ կար:
Ընդհանուր
հայաթափման ծրագիրը ներառում էր նաև այն հանգամանքը, որ մինչև
Կարս-Ախալքալաք երկաթգծի գործարկելը Ջավախքում պետք էր հավանական
ազգայնական առողջ ուժերին վերացնել: Եվ այս գործընթացը սկսվեց մոտ 2,5
տարի առաջ: Միասնական Ջավախքի տղաները այս վերջին տարիներին
ապացուցեցին, որ միակ առողջ ուժն են, որը ոչ ենթարկվում է Թբիլիսիին,
ոչ էլ հակահայ երևանյան կենտրոնին: Մնացած բոլոր ուժերը, եթե այդպիսիք
կան, ենթարկվում են այս կենտրոններին: Այդ պատճառով երիտասարդները
հալածվեցին երկու կողմից: Մեծ հաշվով, եթե նայենք աշխարհաքաղաքական
դիտանկյունից, մինչ երկաթգծի գործարկելը պետք էր մաքրել այդ դաշտը: Սա
թուրք-վրացական նախագիծ է: Իսկ Գուրգեն Շիրինյանի հետ կապված դեպքը
գործողությունների հետևանք է: Մի օր դա պետք է կատարվեր: Գուրգենը, ըստ
էության, պաշտպանվել է, ոչ թե հարձակվել: Երբ որ քո տան վրա հարձակվում
են, դու իրավունք ունես պաշտպանվելու, լինի դա հայ ոստիկան, թե վրացի:
Գուրգենի արարքը նաև ուսուցանելի է ինչ-որ չափով, որ` սա մեր երկիրն է,
իրենք իրավունք չունեն ապօրինաբար ում ուզեն բռնել` բռնեն: Երևի
Գուրգենը առաջին տղամարդն էր, որ գնաց այս ծայրահեղ քայլին: Գուրգենի
արածը ոչ թե իր համար է, այլ բոլոր հայերի համար: Զոհված ոստիկանը
Երևանի և Թբիլիսիի հակահայ գործունեության զոհն է:
Գուրգենը մերօրյա ֆիդային է դարձել: Եթե պատմությունը թերթենք, ֆիդայի
մարդը իր աչքի առաջ ամեն ինչ պետք է ունենա, նույնիսկ մահը; Մահից պետք
չէ վախենալ, երբ որ մտել ես ազգային գործունեություն, ազգային
գործունեությամբ զբաղվելը շատ վտանգավոր գործ է: Հուսով եմ, որ
կամաց-կամաց Ջավախքի բնակչությունը կփորձի իր իրավունքները պաշտպանել
ինքնապաշտպանության համար անհրաժեշտ բոլոր միջոցներով:
-
Ըստ Ձեզ, շահագրգռված է արդյոք Վրաստանը լուծելու Սամցխե-Ջավախք-Ծալկա
տարածաշրջանի հայկական բնակչության հիմնախնդիրները։
Չէ,
երբեք: Վրացիները շահագրգռված չեն որևէ խնդիր լուծել: Նրանք
շահագրգռված են հայաթափել Ջավախքը, առաջին հերթին ազատվել չենթարկվող
տարրերից, վերջնական արդյուքնում` վրացականացում: Վրացական
իշխանություններից ես ոչ մի լավ բան չեմ սպասում, ոչ էլ զարմանում եմ,
որ իրենք այդպիսին են: Ըստ էության, եթե պատմությունը թերթենք,
վրացական ղեկավարությունը վերջին 100 տարում թուրքերից շատ բանով չեն
տարբերվում:
Ջավախքը
ես համարում եմ հայկական հող, ես Ջավախքի ապագան պատկերացնում եմ
փաստացի միացած Հայաստանին, դե յուրե ինչ անուն ուզւոմ են դնեն: Բայց
ինչպես Արցախն է այսօր փաստացի Հայաստանին միավորված, այնպես էլ
Ջավախքի ապագան պետք է այդպես լինի:
-Ի՞նչ
հարթությունում և ինչպիսի՞ միջոցներով պետք է լուծվեն
Սամցխե-Ջավախք-Ծալկա տարածաշրջանում լեզվական, կրոնական, մշակութային
ժառանգության պահպանման և մյուս հիմնախնդիրները:
Իմ
կարծիքով, նրանք պետք է աշխատեն ոչ միայն լեզվի կարգավիճակ ստանալու
կամ մշակութային հիմնախնդիրները առանձին լուծելու գործի վրա, այլ
քաղաքական իմաստով զուգահեռ պիտի բարձրացվի նաև ինքնակառավարման հարցը,
ինքնակառավարումը պետք է լինի հայերի ձեռքում: Բովանդակությունը սա
պետք է լինի, իսկ թե անունը ինչ ենք դնում` էական չէ: Լեզուն,
կրոնական կամ մշակութային խնդիրները ածանցյալ են: Հարցը պետք է գլոբալ
ձևով բարձրացնել: Եթե չենք բարձրացնում մեր ամբողջական իրավունքներին
տեր կանգնելու խնդիրը, մյուս դաշտում մենք կպարտվենք:
-Ինչպե՞ս
եք գնահատում Հայաստանի կողմից Սամցխե-Ջավախք-Ծալկա տարածաշրջանի
հայկական բնակչության իրավունքների պաշտպանությանն ուղղված քայլերը:
Հայատանի
իշխանությունները ոչ միայն խանգարել են հայերին, որոնք ուզում են լավ
բան անել Ջավախքում, այլ օժանդակել են Թիֆլիսին: Նույն Վ. Չախալյանի
արտաքսումը 2006թ-ին, մինչ արտաքսելը` հարձակումը և Գ. Շիրինյանի
դանակահարումը դրա վառ ապացույցն է:
Հայաստանի իշխանությունները դանակահարողին ձերբակալելու փոխարեն
ձերբակալեցին Վահագն Չախալյանին, դատեցին, այնուհետև արտաքսեցին
Հայաստանից: Գուրգեն Շիրինյանին երևույթապես դանակահարել է Հայաստանի
իշխանությունները:
Կատարվածի ձեռագիրը որքան նման է հայտնի մարտիմեկյան դեպքերին
հաջորդող ձերբակալություններին և դատավարություններին:
Եթե
Հայաստանը Վահագնին չհանձներ, Թիֆլիսը չէր համարձակվի ծախու
միլպետներով Վահագններին հալածել: Եթե Հայաստանը վաղը մի
հայտարարություն անի` թեկուզ արտգործնախարարի տեղակալի բերանով, որ
դադարեցնեն այդ ամենը, վրացական կողմը կդադարեցնի: Բայց այդպիսի բան
չենք լսի:
-Ինչպե՞ս
եք վերաբերում այն փաստին, որ վրացական իշխանությունները հայ-վրացական
սահմանագծում գտնվող հայաբնակ Նինոծմինդայի շրջանում կալանավայր են
կառուցում։ Ըստ Ձեզ, այս շինարարության տակ քողարկված են արդյո՞ք տեղի
հայության դեմ ուղղված այլ նպատակներ։
Բնականաբար
շատ բացասական եմ վերաբերում: Սա շատ պարզ ծրագիր է. 1000-ից ավելի
կալանավորների մասին է խոսվում, հանցագործ աշխարհն էլ հայտնի է, որ
խաղալիք է հատուկ ծառայությունների ձեռքում: Հանցագործ աշխարհով նրանք
շարունակելու են պղծել մեր հողը: Պետք է ամեն կերպ աշխատենք, որ բանտի
կառուցումը իրականություն չդառնա: Այստեղ մեծ խաղեր են գնում: Մի քանի
տասնյակ ջավախքցիներ միլիարդներ են աշխատում, դրա դիմաց իրենց երկիրը
կործանվում է, իսկ իրենք այդ բոլորի համար մտահոգ չեն:
-Ներկայումս
Վրաստանի կազմում գտնվող Սամցխե-Ջավախք-Ծալկա տարածաշրջանի հայության
վիճակը տարբերվու՞մ է ժամանակին Սովետական Ադրբեջանի կազմում գտնվող
Ղարաբաղի հայության վիճակից։
Սահակաշվիլու
գալուց հետո որոշ նմանություններ նկատվում են: Դրանից առաջ Թիֆլիսը
բարձիթողի վիճակում էր թողել Ջավախքը: Ինչ թերություններ որ կար դրանից
առաջ, մեր` հայկական կողմի խնդիրն էր: Բայց Սահակաշվիլու գալուց ի վեր
պետական ապարատը տարածաշրջանը հայաթափելու հստակ ծրագիր ունի: Այս
իմաստով նմանություններ կան, բայց այսօրվա ջավախքահայերի դիրքերը շատ
ավելի ուժեղ են, քան մինչև 1988թ-ը արցախահայության: Բայց տեսեք, թե
ինչպիսի նվաճումների հասանք: Նախ ասեմ, որ Ջավախքի ժողովրդի մեծ մասը
ավելի շատ է կապված մայր հայրենիքի հետ, իսկ մինչև 1988թ.-ը ԼՂ-ի
ժողովրդի մեծ մասի կապը Մոսկվա-Բաքու, այնուհետև Երևանի հետ էր: Ի
տարբերություն Ջավախքի, ԼՂԻՄ-ը գտնվում էր ամբողջությամբ անկլավային
վիճակում: Ջավախքի ժողովրդի վիճակը համեմատաբար շատ ավելի նպաստավոր է,
և ավելի նպաստավոր կլինի, եթե մենք կարողանանք տեր կանգնել մեր
իրավունքներին:
-Ձեր
կարծիքով, Սամցխե-Ջավախք-Ծալկա տարածաշրջանի հայերը ունե՞ն
ինքնավարության պահանջելու իրավունք և դրան հասնելու
հնարավորություններ։
Իրավունք
ունենք իհարկե, դա նաև ամրագրված է միջազգային կոնվենցիաներով:
Իրավունք ունեն և ինքնավարություն պահանջելու, և հանրաքվե անցկացնելու,
և այդ հանրաքվեով կարող են պահանջել միանալ մայր հայրենիքին: Պարզապես
մարտավարական իմաստով պետք է լավ մտածել այդ ամենի շուրջ և ճիշտ քայլեր
ձեռնարկել: Եթե պառակտվածությունը վերանա և Երևանը խանգարողի դերում
չլինի, հնարավորությունները մեծ են: Անշուշտ, պետք է խաղաղ,
փաստաթղթային, իրավական դաշտում մարտնչենք, բայց եթե հակառակորդը փորձի
բռնի ուժով հայափաթ անել կամ ինչ-որ բան պարտադրել, այդ ժամանակ մեր
իրավունքն է պաշտպանվել և բռնի ուժ կիրառողի ձեռքը բռնել, կոտրել:
-Արդյո՞ք
Հայաստանը Սամցխե-Ջավախք-Ծալկա տարածաշրջանի հայության անվտանգության
երաշխավորն է։
Այդպես
պետք է լինի, բայց այսօրվա հակահայ իշխանությունները խոչընդոտում են
դրան: Հայաստանի Հանրապետությունը պարտավոր է լինել երաշխավորը և
Արցախի հայության և Ջավախքի հայության անվտանգությանը:
-Ի՞նչ
ռազմավարական նշանակություն ունի Սամցխե-Ջավախք-Ծալկա տարածաշրջանը
Հայաստանի համար:
Ջավախքը
ՀՀ-ի հյուսիսային դարպասն է: Մտավախություն ունենալով, որ Հայաստանի
միջպետական հյուսիսային ճանապարհը կարող է փակվել, տարիների ընթացքում
հայկական մի մտածելակերպ է ձևավորվել, որ գիտեք ինչ` Ջավախքում պետք է
համակերպվել ցանկացած իրականության հետ, չընդվզել, եթե անգամ բռնանում
են, փորձում են խլել այն, ինչ քոնն է: Ես կասեի հակառակը` մենք ինչքան
պինդ նստած լինենք Ջավախքում, այնքան ժամանակ ճանապարհը բաց կլինի: Այն
օրը, երբ հայաթափվի Ջավախքը, կարելի է մտածել, որ ճանապարհը կփակվի:
Եթե այսօր ճանապարհը բաց է, միայն Ջավախքի հայ բնակչության շնորհիվ է:
Ինչպես Սյունիքը, այնպես էլ Ջավախքը դարեր շարունակ խոչընդոտել են
պանթուրքիզմի ծավալապաշտական ծրագրերին: Ջավախքը իր աշխարհագրական
դիրքի շնորհիվ վերածվել է միջազգային կոմունիկացիաների խաչմերուկի:
Անկարա-Ախալքալաք-Բաքու երկաթուղին շահեկան է հայության համար միմյայն
մի պայմանի առկայության դեպքում. երկաթուղու Ջավախքի հատվածի
անվտանգությունը պետք է վերահսկվի Ջավախքի հայության կողմից:
Եթե մենք
այսօր չկարողանանք տեր կանգնել մեր Արևելյան Հայաստանի տարածքներին,
անիմաստ է դառնում մեր ամբողջ երազանքները Արևմտյան Հայաստանի
առումով: Աստծո կողմից մեզ տրված հողին մենք պետք է տեր կանգնենք: Սրա
մեջ այդ խորհուրդն էլ կա` եթե մենք սա չարեցինք, այսօրվա եղածն էլ,
մնացածն էլ` կորցնելու ենք: Ստրատեգիկ նշանակությունը նաև այս իմաստով
է, այսինքն` ոչ միայն աշխարհագրական դիրքի ու նյութական հարթության,
այլ նաև հոգևոր առումով:
-Իսկ
ի՞նչ է հարկավոր, որ ժողովուրդը դա հասկանա և գիտակցի:
-Ժողովուրդը
եթե վճռականություն ունեցավ և փողոց դուրս ելավ` ասելով, որ այս եմ
ուզում, դրա դեմը ոչ ոք չի կարող առնել: Այս իմաստով տարբեր գործոններ
են խանգարել մեզ և դեռ խանգարում են: Սովետական միության օրերին և
այսօր էլ Ջավախքում սերունդներ են մեծացել` առանց իմանալու, որ դա
իրենց հողն է: Այսօր մի սերունդ է մեծանում, որ գիտելիքների իմաստով
բավական թերի է, բայց այսօրվա երիտասարդության մեջ ավելի առողջ օղակներ
կան, քան տարեց սերնդի մեջ: Աշխատանք պետք է տարվի ժողովրդի հետ: Մենք
իբր թե ունենք քաղաքական կուսակցություններ, բայց դրանք փոխանակ
աշխատանք տանեն, հակառակն են անում: 20 տարի է կան կուսակցություններ,
որոնք իբր թե գործ են անում, բայց ոչ մի բան չեն անում, իսկ եթե որևէ
մեկը փորձի գործ անել, սկսում են քարկոծել նրան: Սա մեր ներքին
հիվանդությունն է: Կազմակերպվածություն է պետք, որը սպասելի է
կուսակցությունների և պետության կողմից: Բայց քանի որ և մեկը, և
մյուսը, ըստ էության, չկան, դրա համար էլ այս վիճակն է: Մենք այսօր
գտնվում ենք նոր կազմակերպվելու օրերի նախաշեմին: Գալիք օրերին նոր
երևույթներ են ծնվելու, նոր որակներ: Մեծ հաշվով ես լավատես եմ:
Ինչպե՞ս
եք գնահատում Հայաստանում գործող ,Վիրահայերի միասնությունե ՀԿ-ի և
,Հզոր հայրենիքե կուսակցության (ներառյալ ,Ջավախքե հայրենակցական
միության) և նման այլ կազմակերպությունների գործունեությունը
Սամցխե-Ջավախք-Ծալկա տարածաշրջանի տիրույթում:
Այդ
կազմակերպությունները ոչ մի անգամ իրենց առաքելության մեջ չեն եղել:
Առաջին օրվանից դրանք օգտագործվել են որպես գործիք Հայաստանի վատառողջ
իշխանավորների ձեռքին, պարբերաբար օգտագործվել են ընտրություններից
ընտրություն, ծառայելով անհատների, կամ խմբային շահերին և երբևէ
չծառայելով Հայաստանի ու հայության շահերին: Անհրաժեշտության դեպքում
նրանք օգտագործվել են և այս իշխանությունների օրոք կօգտագործվեն նաև
Ջավախքում հենց այս նույն երիտասարդների դեմ` Միասնական Ջավախք-ի
դեմ: Քանի որ Երևանը Թիֆլիսի հետ որոշել է, որ պետք է ճզմել այս
ինքնուրույնությունը, նույն իրենց մանկլավիկներին հրահանգում են, որ
խանգարեք, քարոզչական դաշտում տարածեք, որ այս տղաները այսպես են,
այնպես են: Այս կազմակերպությունների գոյությունը միայն վնաս է բերել:
