RADIO

WESTERN ARMENIA

 

METEO EN

ARMENIE OCCIDENTALE

 

 

 

ACTUALITÉ

 

EUROPE

 

DOSSIERS

 

DOCUMENTS

 

INTERNATIONAL

 

POLITIQUE

 

VIDEOS

 

EVENEMENTS

 

ANNONCES

 

ARCHIVES

 

FORUM

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

WAN © 2010

ԱՐԵՒՄՏԵԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆ

    2010 թ, Յունուար 24                                                                                                                             Djavakhk

COMPTE RENDU DE LA CONFERENCE DU 22 JANVIER 2010

A MARSEILLE UGAB

LE DJAVAKHK - UNE CRISE HUMANITAIRE

Nous étions réunis ce soir en présence d’une soixantaine de personnes qui ont accueilli Mr Aprahamian et Le Docteur Mardoyan dans une grande chaleur fraternelle.

Melle  Anna Mardirossian à très bien résumé l’objectif du jour : LE DJAVAKHK, en faisant un récapitulatif de la situation de cette partie de notre Pays et de nos compatriotes Djavakhksi. Elle a d’ailleurs rappelé l’autochtonie des Arméniens du Djavakhk et le don arbitraire de ce territoire par Staline.

Je tiens à la féliciter personnellement de son discours d’introduction, de la force qu’elle a fait passer d’entrée de conférence, attirant l’attention totale de l’assemblée réunie. Elle a été tout simplement en un mot : FORMIDABLE ! Durant les débats Mr Aprahamian a rappelé avec raison toute l’importance de pouvoir s’adresser au sein de l’UGAB et d’y avoir été invité, Boghos Nubar Pasha ayant été le représentant officiel de l’Arménie Occidentale libre et indépendante en  1919-1920.

La conférence a débutée par les explications de Mr Aprahamian concernant succinctement un rappel historique du C.N.A, des personnes en faisant partie, et nous sommes passés ainsi à un rappel sur la création du Conseil National Arménien du Djavakhk datant de 2008, et le plus important la défense DES DROITS DES ARMENIENS D’ARMENIE OCCIDENTALE.

Les conférenciers ont appuyé sur le fait de pouvoir s’exprimer, de pouvoir se défendre, en rappelant que le fait de vouloir couper le souffle au Peuple arménien n’est pas nouveau, hélas, l’Arménie Occidentale, l’Artsakh, le Djavakhk sont des exemples de continuité de cette tentative « de baillonage » répréhensible et nous devons, hélas, y faire face également en France.

Un film aura présenté la situation actuelle au Djavakhk, nous avons pu voir de nos propres yeux l’Etat de délabrement VOLONTAIRE de nos Eglises, de nos Khatchkars, la situation psychologique dans laquelle se trouve nos compatriotes pour certains ne sachant même plus qui ils sont ! Pour d’autre la situation est inverse : un vieil homme criant haut et fort NOUS SOMMES AUTOCHTONES ! CETTE TERRE EST ARMENIENNE ! INTCH GUZES ! HAY EM ! Mettant en avant ainsi l’importance de la conscience identitaire individuelle.

On parle toujours du génocide des Arméniens par les turcs mais on oublie souvent de rappeler le rôle de la Géorgie sur la destruction des terres et des hommes au Djavakhk. Des images d’époques ont pu donner toute la grandeur à ce film historique.

Je dois avouer qu’encore une fois j’ai eu mal… mal de voir nos pierres sacrées emprisonnées  avec de simples morceaux de pierres pour servir de muret dans les rues principales devant l’indifférence totale des passants ! Le Sacré doit être protégé et défendu !

Il aura été démontré que grâce à cet art (le travail de la pierre, les khatchkars et vishapakar) , nous pouvons scientifiquement prouver que nous sommes bien une nation Première puisque étant sur ce territoire des -5000 ans avant JC . Le travail de recherche de Mr Samvel Karapetyan, membre du C.N.A rappelons le, est d’une très grande importance puisqu’il fait ce qui n’a jamais été fait jusqu’à présent : il répertorie et photographie sur le terrain les traces d’existences de notre peuple au Djavakhk et en Arménie Occidentale ce qui constitue une preuve scientifique et visuelle de plus.

Un rappel sur l’aspect historique de 1830 aura permis aussi de démontrer comment le gouvernement Géorgiens essaie de conforter la thèse de « non autochtonie » des Arméniens du Djavakhk en mettant en avant déplacement des Karintsi vers le Djavakhk. Hors, depuis quand la retraite  de la population sur son propre territoire, c'est-à-dire d’une région à l’autre, prouverai la non autochtonie de son peuple ? De plus, nous aurons appris grâce à Mr Aprahamian qui se rend sur le terrain régulièrement, que nos compatriotes du Djavakhk parlant l’arménien occidental et ayant donc gardé leur racine linguistique, nous pouvons repartir en les aidants sur des bases saines (dans certains villages il est à noter que le géorgien leur est TOTALEMENT INCONNU ! Il y a donc eu dans ce territoire un refus d’assimilation hautement développé).

Nous avons eu un aperçu des expressions culturelles traditionnelles, il a été noté que malgré le fait qu’un recensement doit être effectué et à toute son importance, la « façon », la manière de travailler un art par exemple la façon du travail de taille de la pierre à tout aussi son importance pour démontrer la caractéristique de l’identité. Nous avons tous, en effet, le sentiment d’appartenance identitaire mais l’avoir et l’affirmer par le biais de l’art est une autre chose.

Il y aura eu, lors de cette soirée et au cours de cette conférence un passage qui aura laissé les étudiants de UGEFA dans un profond silence… Nous avons pu voir l’état du cimetière de Tiflis, Khojivank, détruit à coup de pelleteuse. Les ossements à l’air libre… comment réagir face à ces images alors que c’est dans ce cimetière qu’a été enterré Raffi ! Comment peut-on traduire, lire ses œuvres, et laisser l’état Géorgien faire cet acte barbare de destruction ! Nous avons des droits pour nous défendre contre cette destruction. Mais alors, comment devrons nous prendre la non réaction de certains ? Les turcs massacrent, les Géorgiens détruisent, défendons nous !

Un éclaircissement  a été apporté aux étudiants et aux personnes présentes concernant la preuve de propriété. En effet, comment pourrions-nous prouver la propriété de nos biens et terres alors que nous n’avons pas de documents en notre possession ? Tout simplement parce que nous avons des droits historiques, parce que nous sommes les seuls héritiers de notre patrimoine, et pour pouvoir faire valoir nos droits, il n’existe qu’une seule façon de faire : exister en tant que Peuple ! En affirmant cette appartenance à notre Peuple, nous avons donc une existence en tant que collectivité (droit des autochtones) et non plus seulement individuellement (droit des minorités), et ce sera donc de cette manière que le droit international concernant les biens et les patrimoines pourront donc être mis en avant et légitimé.

Nous en sommes donc venu au droit des peuples autochtones, car nous sommes à la base de la reconstitution du peuple arménien, personne ne pouvant le faire à notre place car c’est bien l’affirmation de soi qui fera exister le peuple arménien dans son ensemble.

Pour expliquer toute l’importance et le travail de l’Assemblée des Arméniens d’Arménie Occidentale, les invités ont pu voir un enregistrement vidéo de la dernière intervention de notre représentant à l’ONU (en présence rappelons de la représentation du gouvernement Turc) qui aura ravi les participants et qui les a captivé. Il leur a été expliqué que bien souvent à tord nous sommes vu comme des extrémistes par certains… hors, appliquant nos droits et non pas ceux des autres, nous ne pouvons légalement pas être qualifié de ce terme. Par ces explications claires, par ce témoignage vidéo, toute ambiguïté aura pu ainsi être effacée.

Mais alors, quelle différence y a-t-il entre minorité ethnique et un peuple autochtone ? Tout simplement, dans le premier cas le droit s’applique au nom d’un individu et pas dans un but collectif, toute la différence est bien claire en droit international, et c’est pour cela qu’il faut faire l’inventaire de ce que nous sommes vraiment. Et la, il faut se poser la question : qui sommes nous ? Français d’origine arménienne, minorité turque ou géorgienne ? …

La deuxième partie de la conférence a concerné la situation au Djavakhk, une crise humanitaire.

Mme le Docteur Seta Mardoyan à expliqué en introduction comment elle avait été amené en rencontrer les membres du CNA, grâce à un projet de consultation médicale de compatriotes dans les services hospitaliers. Elle a du faire face à de nombreux problèmes et a été souvent amené à servir de traducteur à ses confrères de différents services. Elle s’est donc dit qu’il fallait une solution de prise en charge rapide, et nous en sommes donc arrivé à parler de la situation sanitaire au Djavakhk.

Il nous a été appris que le droit à la santé est stipulé à l’ONU et que ce droit est apparu la première fois en 1946 comme droit FONDAMENTAL. Toute personne à droit à un niveau de vie suffisant qui est un droit universel, les personnes ont donc droit à un accès à la santé et les états doivent garantir ce droit. Un article spécial d’ailleurs existe au niveau des peuples autochtone et de leur droit a la santé.

Des mots clé doivent servir de base à nos réflexions : disponibilité, accessibilité, qualité, obligations, respect, protection, satisfaction…  Autant de terme qui nous aurons été expliqué en détail au niveau médical et santé.

L’état des lieux a été réalisé sur une enquête du C.N.A datant de 2009, sur et au Djavakhk.

La situation est alarmante.  Il n’y a pas de liaison entre différents points, pas de communication en cas d’urgence, une dégradation des conditions d’existence, une situation médico-sanitaire déplorable…

Une analyse par secteur à été détaillé. Dans le contexte général  il est constaté que les routes directes sont très difficilement praticables et qu’il faut parfois 5 heures pour pouvoir se rendre dans un service… Sachant que la liaison avec l’Arménie dure tout de même 3 heures.

Sur la situation médico-sanitaire, il a été fait une étude qui répond à la question des causes de consultation, de mortalité et d’hospitalisation. Et les résultats qui ont été donné ont stupéfait l’assemblée… Maladies cardiovasculaires, tuberculose, sida, hépatite (il faut prendre en considération l’humidité du pays et l’état des maisons et des sols).

Une situation par région a été faite : lorsqu’il y a les établissements il n’y a pas de personnel, lorsqu’il y a du personnel il n’y a pas de matériel, et par endroit il n’y a rien, ni bâtiment, ni personnel, ni matériel… On peut donc en conclure que tout, absolument tout est à faire… et que nous ne pouvons pas laisser une partie de notre peuple sur le bord du chemin !

Une insistance particulière à été faite au niveau des services de gynécologie… Il faut savoir que statistiquement, le taux de natalité est maintenu en forte hausse et que le service de gynécologie principal est à Tiflis… mais comment peut une femme en couche se rendre à Tiflis avec l’état des routes, le temps à parcourir, sans ambulances ni personnel qualifié à l’accouchement d’urgence ?...

Comment pouvoir garantir la sécurité aux 500 familles d’Aspinza (qui représentent tout de même 5000 habitants) sachant qu’eux n’ont ABSOLUMENT RIEN et sont dans une situation sanitaire déplorables !

La conférence s’est donc achevée sur un débat, des questions réponses plus qu’intéressantes, dans le sens où elles portaient autant sur des ordres politiques, historiques, juridiques, sanitaire et le débat à pu se prolonger autour d’un apéritif convivial offert par les étudiants.

La soirée à été formidable dans tous les sens du terme, et je terminerai en soulignant la qualité des intervenants et des personnes présentes ce soir, cette jeunesse a une force incroyable, une envie de savoir et d’agir qui fera et sera toute la force de notre peuple.

Un grand merci aux étudiants de l’UGEFA d’avoir organisé cette soirée et de m’avoir permis de partager ce savoir et ce moment.

Mme AVANESSIAN-MARKARIAN

Déléguée à l’Assemblée des Arméniens d’Arménie Occidentale

http://armenie-occidentale.forumactif.fr/justice-f18/le-pecher-d-orgueil-ou-les-affabulations-d-alexis-t1171.htm

http://www.haybachdban.org/Armenie-Occidentale/dossiers/Djavakhk/Javakhk2006.htm

 

Հ Ա Մ Ա Ր Ա Տ Ւ ՈՒ Թ ԻՒ Ն

2010Թ. ՅՈՒՆՈՒԱՐ 22-Ի ԲԱՆԱԽՕՍՈՒԹԵԱՆ ՄԱՐՍԷՅԼԻ Հ.Բ.Ը.Մ ՍՐԱՀԻՆ ՄԷՋ

ՋԱՒԱԽՔԸ ՃԳՆԱԺԱՄԻՆ ՄԷՋ

Այդ երեկոյ շուրջ 60 հոգի հաւաքուած էին, որոնք եղբայրական ջերմութեամբ ընդունեցին պարոն Ա.Աբրահամեանը եւ տիկին Սեդա Մարտոյեանը:

Օր. Աննա Մարտիրոսեան լաւագոյնս ամփոփեց օրուան խնդիրը’ յետադարձ ակնարկ մը կատարելով ՋԱՒԱԽՔԻ մէջ մեր հայրենակիցներու վիճակը ներկայացնելով, եւ ինչ որ է այսօր: Ան յիշեցուց ներկաներուն Ջաւախքի հայերու բնաշխարհիկ ըլլալու հանգամանքը, եւ այս երկրամասի նուիրումը Վրաստանին, որ արդիւնքն էր Ստալինի կամայականութեան:

Ես անձնապէս շնորհաւորեցի զինք իր ներածական խօսքին եւ այն ջանքերուն համար, զոր ան ի գործ դրաւ դասախօսութեան սկիզբը, գրաւելով ներկաներուն համակ ուշադրութիւնը. մէկ խօսքով ան ՀՐԱՇԱԼԻ էր: Բանավէճերու ընթացքին պրն. Ա.Աբրահամեան իրաւացիօրէն շեշտը դրաւ այն կարեւորութեան վրայ, որ հնարաւոր եղաւ դիմել եւ հրաւէրք ստանալ ՀԲԸՄ-ի կողմէ, քանի որ Պողոս Նուբար փաշան ինք իսկ ազատ եւ անկախ Արեւմտեան Հայաստանի պաշտօնական ներկայացուցիչն էր 1919-1920թթ.:

Բանախօսութեան սկիզբը պրն. Ա.Աբրահամեան հակիրճ բացատրութիւններ տուաւ Հայ Ազգային Խորհուրդի պատմութեան եւ անոր անդամներու վերաբերեալ’ նշելով, որ Ջաւախքի մէջ Հայ Ազգային Խորհուրդը ստեղծուած է 2008թ., ինչպէս եւ, շեշտը դնելով ամէնէն կարեւորի, Արեւմտեան Հայաստանի հայերու իրաւունքներու պաշտպանութեան վրայ:

Բանախօսները, ի մասնաւորի, կը կարեւորէին արտայայտուելու եւ պաշտպանուելու կարողութիւնը, նշելով, որ հայ ժողովուրդի ոգին կտրելու ցանկութիւնը, աւաղ, նորութիւն մը չէ, եւ որ Արեւմտեան Հայաստանը, Արցախը, Ջաւախքը այս պարսաւելի ,,լռեցման,, փորձի շարունակականութեան օրինակներն են: Եւ մենք պէտք է դիմագրաւենք զայն Ֆրանսայի մէջ հաւասարապէս:

Տեսերիզ մը կը ներկայացնէր Ջաւախքի այժմէական իրավիճակը: Մենք ականատեսը եղանք մեր եկեղեցիներու, մեր խաչքարերու ինքնակամ քայքայմանը, այն հոգեբանական կացութեանը, որուն մատնուած են մեր հայրենակիցները, որոնցմէ շատեր կ’անգիտանային նոյնիսկ, թէ ովքեր են իրենք: Այլոց համար կացութիւնը բոլորովին հակառակն էր. ծերունի մը կը բացականչէր. ,, Այս հողը հայկական է, ի՞նչ կ’ ուզես, հայ եմ,, - նախապատւութիւնը տալով անհատական ինքնութեան գիտակցութեանը:

Մշտապէս կը խօսինք թուրքերու կողմէ հայոց ցեղասպանութեան մասին, սակայն յաճախ կը մոռնանք յիշեցնելու Վրաստանը, որ աւերածութիւններ կը գործէ Ջաւախքի մէջ, թէ՛ հողային, եւ թէ՛ մարդկային: Տարբեր ժամանակաշրջաններէն վկայութիւններ բերող այս պատկերները իրենց լիարժէք տեղը կը գտնէին պատմական այս ժապաւէնին մէջ:

Պէտք է խոստովանիմ անգամ մը եւս, որ խոր կսկիծ մը պատեց ներսիդիս … ցաւ մը մեր սուրբ քարերուն համար, զորս կարծես արգելափակուած’ գլխաւոր փողոցներու հասարակ քարերու կարգին էին, անցորդներու անտարբերութեան ներքոյ: Ո՞վ կը

հասկնայ, որ պէտք է պաշտպանել ու պահպանել նուիրականը:

Հարկաւոր է հաստատել, որ այս արուեստի շնորհիւ (քարի վրայ աշխատանքը, խաչքարերը եւ վիշապաքարերը), մենք կրնանք գիտականօրէն ապացուցել, թէ մենք իրապէս առաջին ժողովուրդն ենք այս հողին վրայ, քանի որ հոս ենք Ք.ա. 5000 տարիէ ի վեր: Հայ Ազգային Խորհուրդի անդամ, պրն. Սամուէլ Կարապէտեանի աշխատանքը շատ կարեւոր նշանակութիւն ունի այս առնչութեամբ, քանի որ իր կատարած գործը ոչ ոք մինչեւ օրս իրագործեց: Ան տեղւոյն վրայ կը ցանկագրէ եւ կը լուսանկարէ մեր ժողովուրդի գոյութեան հետքերը Ջաւախքի եւ Արեւմտեան Հայաստանի մէջ, այն ամէնը, զորս գիտական ու տեսողական առաւել ապացոյցներ են:

1830թ. պատմական ակնարկով մը ապացուցուեց, թէ ինչպէս Վրաստանի կառավարութիւնը կը փորձէ քաջալերել Ջաւախքի հայերու ,,ոչ բնաշխարհիկ,, ըլլալու դրոյթը’ յառաջ բերելով այն վարկածը, թէ կարինցիներու տեղափոխութեան արդիւնք է Ջաւախքի հայերու գոյութիւնը: Արդ, երբուընէ՞ ի վեր է, որ ժողովուրդի մը տեղաշարժը իր սեփական հողին վրայ, այսինքն, մէկ շրջանէն միւսը, պիտի փաստէր իր ոչ բնիկ ըլլալը: Աւելին, պրն. Աբրահամեան, որ յաճախ Ջաւախք կը գտնուի, կը հաստատէ այն իրողութիւնը, որ Ջաւախքի մեր հայրենակիցները, խօսելով արեւմտահայերէն եւ, այսպէսով պահպանած ըլլալով իրենց լեզուաբանական արմատները, մեզ համար իրարհասկացողութեան արգելքներ գոյութիւն չեն ունենար, որով կրնանք օգնել զանոնք’ անարատ հիմքերուն վրայ գոյատեւելու:

(Որոշ գիւղերու մէջ վրացերէնը ԱՄԲՈՂՋՈՒԹԵԱՄԲ անծանօթ է: Կը նշանակէ ձուլման իրական մերժում մը գոյութիւն ունեցած է մարդկանց մէջ այս հողամասին վրայ):

Մենք հաղորդ դարձանք աւանդական մշակոյթի դրսեւորումներուն: Նշուեցաւ, որ թէեւ հաշուագրում կատարելու ծրագիր մը գոյութիւն ունի, բայց պէտք է անդրադառնալ նաեւ, որ արուեստի իւրացումը ինքնին եւս իր կարեւորութիւնը ունի, որով աշխատանքի կերպերը, ինչպէս օրինակ քարը տաշելու աշխատանքը, արուեստը, նոյնքան կարեւոր է ինքնութեան յատկանիշները ապացուցելու համար:

Մենք բոլորս, իրօք, ինքնութեան պատկանելիութեան գիտակցութիւնը ունեցանք, բայց ունենալով մէկտեղ, զայն հաստատելը արուեստի հնարքով, բոլորովին ուրիշ բան է:

Կարեւոր եղելոյթ մը այս բանախօսութեան ընթացքին խորը լռութեան մատնեց Ֆրանսահայ Ուսանողաց Ընդհանուր Միութեան ուսանողներուն: Մենք տեսանք Թիֆլիսի, Խոջիվանքի գերեզմանատուներու վիճակը’ բահերով քարուքանդ եղած: Ոսկերոտին բաց երկնքի տակ … ի՞նչպէս հակազդել այս պատկերներու դէմ յանդիման գտնուելով’ գիտնալով, որ այս գերեզմանատան մէջ Րաֆֆին թաղուած էր: Ի՞նչպէս կրնանք թարգմանել, ընթերցել իր գրուածքները եւ Վրաստանի պետութեան թոյլ տանք իրագործելու այս բարբարոսական աւերածութիւնը: Մենք իրաւունք ունինք մեզ պաշտպանելու այս քանդումէն: Եւ արդ, ի՞նչպէս պէտք է հասկնանք ոմանց լռութիւնը, չհակազդելը: Թուրքերը կը սպաննեն, վրացիները կը քանդեն, պաշտպանենք զմեզ:

Ուսանողներուն եւ ներկաներուն պարզաբանում մը տրուեցաւ սեփականութեան ապացոյցներու վերաբերեալ: Իրօք, ի՞նչպէս կրնայինք ապացուցել մեր հողերու եւ մեր ստացուածքի սեփականութիւնը’ չ’ունենալով ստացուածքի փաստաթուղթերը: Շատ պարզ կերպով, քանի որ մենք ունինք պատմական իրաւունքներ, որովհետեւ մենք միակ ժառանգորդներն ենք մեր հայրենիքի: Եւ մեր իրաւունքները արժանաւորել կարենալու համար մէկ ճանբայ կայ միայն. Գոյութիւն ունենալ որպէս ժողովուրդ մը: Մեր ժողովուրդին պատկանելիութիունը հաստատելով մենք գոյութիւն կ’ունենանք որպէս հաւաքականութիւն մը, եւ ոչ իբրեւ անհատ: Այս կերպ, ահաւասիկ, կարելի է միջազգային իրաւունքի չափանիշները հայրենիքի, ստացուածքի եւ սեփականութեան վերաբերեալ ի սպաս դնել մեր շահերուն:

Այսպէսով մէնք հասանք բնիկ ժողովուրդներու իրաւունքներուն, քանի որ մենք հայ ժողովուրդի վերակազմաւորման շէմին կը գտնուինք, ոչ ոք կրնայ զայն իրագործել մեր փոխարէն:

Բացատրելու համար Արեւմտեան Հայաստանի հայերու համագումարի եւ անոր աշխատանքի կարեւորութիւնը, հրաւիրեալներուն ցոյց տրուեցաւ մեր ներկայացուցչի վերջին ելոյթին տեսերիզը ՄԱԿ-ի շրջանակէն ներս (թրքական կառավարութեան պատգամաւորի ներկայութեան), որը գերեց եւ հիացրեց մասնակիցներուն: Ան բացատրեց ներկաներուն, որ շատ յաճախ ոմանք մեզ յանիրաւի ծայրայեղականներ կը որակեն…

Բայց եթէ մենք մեր իրաւունքները կիրարկող ըլլայինք եւ ոչ այլոց, իրաւական տեսակէտէն, նման որակումներով չէինք մեկնաբանուեր:

Այս յստակ բացատրութիւններու շնորհիւ եւ տեսերիզի վկայութեան հիման վրայ ամբողջ երկդիմութիւն մը կարելի եղաւ ջնջել:

Արդ, ի՞նչ տարբերութիւն կայ ազգային փոքրամասնութեանց եւ բնիկ ժողովուրդներու միջեւ: Պարզապէս առաջինի պարագային իրաւունքը կիրարկելի է անհատի մը, անձի մը համար, եւ ոչ հաւաքական նպատակի համար: Ամբողջ տարբերութիւնը, միանգամայն յստակ է, որ միջազգային իրաւունքներու հանգամանքն է: Եւ այս պատճառով է, որ անհրաժեշտ է ի մի բերել այն ամէնը, զորս կը կազմէ մեր էութիւնը, ինչ որ ենք մենք: Եւ հոս հարց մը կը յառաջանայ. Ո՞վքեր ենք մենք. ծագումով հայ ֆրանսացի, թուրք կամ վրացի փոքրամասնութի՞ւն…

 Բանախօսութեան երկրորդ մասը կը վերաբերէր Ջաւախքի այժմու իրավիճակին եւ առկայ մարդկայնական ճգնաժամին:

Բժշկուհի տ. Սեդա Մարտոյեան բացատրեց ներածականով մը, թէ ինչպէս հանդիպած էր ՀԱԽ-ի անդամներուն, հիւանդանոցներու մէջ մեր հայրենակիցներուն տրուելիք բժշկական խորհրդակցութիւններու ծրագրի մը շնորհիւ: Ան դէմ յանդիման գտնուած է բազմաթիւ խնդիրներու եւ յաճախ օգնած է իր եղբայրակիցներուն’ անոնց համար թարգմանութիւններ կատարելով:

Մենք տեղեկացանք, որ առողջութեան իրաւունքը սահմանուած է ՄԱԿ-ի մէջ եւ այս իրաւունքը առաջին անգամ որպէս ՀԻՄՆԱԿԱՆ իրաւունք ընդունուած է 1946թ.: Բոլոր մարդիկ իրաւունք ունին բաւարար մակարդակի վրայ կեանքի մը, զոր համընդհանուր է բոլորին համար, հետեւաբար մարդիկ իրաւունք ունին առողջութեան, եւ պետութիւնները պարտաւոր են երաշխաւորելու, ապահովելու այդ իրաւունքը: Արդէն իսկ, յատուկ օրէնք մը գոյութիւն ունի բնիկ ժողովուրդներու եւ իրենց առողջութեան իրաւունքի վերաբերեալ:

Մեր խորհրդածութիւններու մէջ կարգ մը կարեւոր բառեր պէտք է ծառայեցուին որպէս հիմք, այսպէս օրինակ. տրամադրուածութիւն, դիւրամատչելիութիւն, որակ, պարտաւորութիւններ, յարգանք, պաշտպանութիւն, գոհունակութիւն, բաւարարութիւն… Բաւականաչափ բառապաշար, բժշկական ու առողջապահական մանրամասն բացատրութիւններ տալու համար մեզ:

2009թ. տեղական կառավարութիւնը ՀԱԽ-ի կողմէ պատրաստուած հարցախոյզ մը կատարած է Ջաւախքին մէջ :

Իրավիճակը տագնապալի է: Կապ գոյութիւն չունի բժշկական տարբեր կէտերուն միջեւ, հաղորդակցութիւն չկայ շտապ օգնութեան պարագային, կեցութեան պայմաններու անկում, բժշկական-առոռջապահական ողբալի իրավիճակ…

Որոշ հատուածի մը համար տրուեցան մանրամասն բացատրութիւններ: Ընդհանուր առմամբ հաստատուած է, որ ճամբաները իրականութեան մէջ դժուար երթեւեկելի են եւ երբեմն 5 ժամ պէտք կ’ըլլայ’ ծառայութեան մը հասնելու համար…ի միջի այլոց պէտք է գիտնանք, որ Հայաստան հասնելու համար գրեթէ նոյնքան ժամանակ կը պահանջուի’ այսինքն 3 ժամ:

Բժշկա-առողջապահական կացութեան վերաբերեալ կատարուած ուսումնասիրութիւնները կը պատասխանէին կարգ մը հարցերու, ինչպէս օր. խորհրդակցութեան, մահացութեան, եւ հիւանդանոց տեղաւորելու: Իսկ վեր հանուած փաստերը այս առնչութեամբ ապշահար դարձուց ներկաներուն ... Սիրտ-անոթային հիւանդութիւններ, թոքախտ, սիտա, լերդատապ (պէտք է նկատի առնել երկրամասի խոնաւութիւնը, տուներու եւ գետիններու վիճակը եւ այլն):

Շրջաններու իրավիճակը առանձին առ առանձին նկարագրուեցան: Եթէ գոյութիւն ունին հաստատութիւններ’ անձնակազմ չկայ, իսկ եթէ անձնակազմ կայ, ապայ ապրանքներու պակասը կայ, եւ որոշ տեղեր ոչինչ կայ, ո՛չ շէնք, ո՛չ մարդ, ո՛չ ալ առարկայ: Հետեւաբար կու գանք այն եզրակացութեան, որ իրապէս ամէն ինչ վերստին պէտք է ձեռնարկուի, ու մենք չենք կրնար մեր ժողովուրդի մէկ մասը ճամբու եզրին թողուլ:

Մասնաւոր քննութեան նիւթ դարձաւ ծննդաբերական սպասարկութիւններու հարցը … պէտք է գիտնալ, որ ըստ վիճակագրութեան, ծնունդներու տոկոսը չափազանց բարձր է, եւ որ գլխաւոր ծննդաբերական կեդրոնը կը գտնուի Թիֆլիս … պատկերացուցէք յղի կնոջ մը վիճակը, թէ ինչպէս պիտի յաջողուի իրեն Թիֆլիս հասնիլ, երբ ճանապարհային արգելքներ կան, ո՞րքան ժամանակի կը կարօտի առանց հիւանդատար կառքի, ոչ ալ ծննդաբերութեան որակաւոր անձնակազմի:

Ինչպէ՞ս ապահովել Ասպինզայի 500 ընտանիքներու անվտանգութիւնը (որ ինքնին 5000 բնակչութիւն կը ներկայացնէ), մանաւանդ, որ անոնք ԲԱՑԱՐՁԱԿԱՊԷՍ ՈՉԻՆՉ ունին եւ առողջապահական ողբալի կացութեան մէջ կը գտնուին:

Բանախօսութեան աւարտին զրոյց-վիճարկում մը տեղի ունեցաւ, ի մասնաւորի ծանրանալով քաղաքական, պատմական, իրաւաբանական ու առողջապահական հարցերու շուրջ, եւ որ շարունակուեցաւ ուսանող երիտասարդներու կողմէ ջերմ հիւրասիրութեամբ մը:

Սքանչելի երեկոյ մըն էր’ իր զանազան երեսակներով, եւ պիտի ուզէի դրուատել այս առթիւ ելոյթ ունեցողներու որակը, իսկ երիտասարդները, որոնք աննկարագրելի ոյժի տէր են, գիտութեան ու ընկալման ծարաւով լեցուն, որոնք մեր ժողովուրդի ներուժն են:

Մեծապէս շնորհակալ պիտի ըլլանք Ֆրանսահայ Ուսանողաց Ընդհանուր Միութեանը, որով կազմակերպեցին այս երեկոն’ ինծի համար ալ առիթ ընծայելով բաժնեկցելու զարգացման նման հոյակապ պատեհութեան:

 Տ. ԱՒԱՆԷՍԵԱՆ-ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ

Արեւմտեան Հայաստանի Հայերու Համագումարի պատուիրակ